بیماری‌های مهم درخت پسته و روش‌های مبارزه با آن‌ها

1-    بیماری پوسیدگی طوقه یا گموز درختان پسته

یکی از مهمترین بیماری های پسته بیماری گموز پسته است، نشانه‌های بیماری روی قسمت‌های هوایی درخت پسته متأسفانه موقعی ظاهر می‌شود که بیماری طوقه و تنه درخت را پوشانیده و درواقع درخت تا سرحد مرگ پیش رفته است.

روی شاخه‌های اصلی و قسمت‌های هوایی تنه حباب‌های شفاف و کوچک صمغ ترشح می‌شود و شاخه‌های کوچک نیز از انتها شروع به پژمردگی نموده و به‌ طور ناگهانی یک قسمت یا تمام درخت می‌میرد.

در هوای گرم به علت پیشرفت بیماری پوست تنه درخت حلقه وار آلوده می‌شود و چنانچه رطوبت خاک نیز به حد کافی برسد علائم پژمردگی روی برگ‌ها بروز می‌کند.

اولین آثار آلودگی قسمت‌های زیر خاک درخت، به صورت لکه‌های نرم مشخص در سطح پوست طوقه و قسمتی از تنه که زیر خاک رفته است ظاهر می‌شود.

بیماری گموز پسته

این لکه‌ها بیشتر تیره و گاهی قهوه‌ای و یا سیاه است و چون پوست درخت خاکستری رنگ است لکه‌ها کاملاً مشخص می‌باشند.

اگر محل آلودگی را با چاقو خراش دهیم، بافت تغییر رنگ یافته‌ای را مشاهده خواهیم کرد. این بافت مبتلا ابتدا سطحی، ولی به تدریج گسترش‌یافته و عمیق نیز می‌گردد تا جایی که منطقه کامبیوم و تمام نسوج پوست را فرامی‌گیرد.در ناحیه پوست نوعی صمغ ترشح می‌شود که مربوط به حالت پیشرفته بیماری است؛ و به همین دلیل است که بیماری را گموز می‌نامند.نشانه‌های بیماری حداقل پس از مدت سه سال روی درختان مسن پسته که عمیق کاشته شده و بیش از حد آبیاری می‌شوند ظاهر می‌گردد. پوسیدگی طوقه یا گموز پسته به وسیله گونه‌هایی از جنس فیتوفترا ایجاد می‌شود.قارچ عامل بیماری گموز درخت پسته انگلی است که در خاک فعالیت دارد و مهم‌ترین عاملی که در رشد و نمو آن دخالت دارد رطوبت خاک است.قارچ در محیط مرطوب خاک و به ویژه در خاک‌های سنگین که قدرت نگهداری آب آن‌ها زیاد است رشد زیادی دارد انتشار بیماری از محلی به محل دیگر و از درختی و به درخت دیگر توسط زئوسپورها صورت می‌گیرد و وجود رطوبت زیاد در زمین نیز عامل مهمی برای حرکت زئوسپورها به ‌حساب می‌آید.پس از رطوبت عامل درجه حرارت خاک نیز در فعالیت قارچ مؤثر است. بدین شکل که رشد قارچ در حرارت پایین از 8 درجه سانتی‌گراد بسیار کم می‌باشد؛ و هرچه درجه حرارت بالا رود رشد آن نیز بیشتر می‌گردد و چنانچه سایر شرایط دیگر نیز مساعد باشد، در حرارت 32 درجه سانتی‌گراد، قارچ بهترین و سریع‌ترین رشد را خواهد داشت. در صورتی که در دمای 20 درجه سانتی‌گراد درست نصف سرعت رشد فوق میسر می‌گردد.

اگر دمای خاک و یا پوست درخت آلوده بالاتر از 32 درجه سانتی‌گراد شود. رشد قارچ به سرعت کم و در حرارت بیشتر از 36 درجه سانتی‌گراد تقریباً رشد قارچ متوقف می‌شود.در دمای  40 درجه قارچ در عرض چند ساعت و در حرارت 46 درجه در عرض یک دقیقه می‌میرد. به همین علت است که رشد قارچ در هوای گرم تابستان کم می‌شود و اگر در مواقع گرم سال خاک پای تنه درخت بیمار را کنار بزنیم، به طوری که قسمتی آلوده در معرض حرارت زیاد قرار گیرد، رشد قارچ کم می‌شود و حتی ممکن است نابود گردد.اسیدیته خاک نیز در فعالیت قارچ مؤثر است. در خاک هائی که مقدار PH آن‌ها بین 5.4 تا 7.5 باشد حمله و رشد قارچ به شدیدترین وجه صورت می‌گیرد و برعکس در اسیدیته 4.8 تا 5 به ‌شدت حمله کاهش می‌یابد.با توجه به اینکه PH خاک بیشتر مناطق پسته کاری ایران بیش از 7 است و تغییر PH نیز در سمت اسیدی مشکل است، بنابراین امکان مبارزه با بیماری به وسیله دخالت در این عامل عملاً مقدور نمی‌باشد.کاشت عمیق و آبیاری غلط درختان پسته در ایجاد و گسترش بیماری اهمیت دارد. برای بعضی از حشرات ناقل عامل بیماری دارد که بیشتر مربوط به ‌نوعی سن می‌باشد.

2-   بیماری نماتدها درخت پسته

پس از بیماری خاک زاد گموز، می‌توان گفت مهم‌ترین بیماری پسته مربوط به نماتدهای مولد غده است. گزارش‌های زیادی از وجود این نماتد در باغ‌های کشور و خسارت ناشی از آن وجود دارد. علائم مشخص این بیماری تولید گره‌ها و غده‌های روی ریشه و در قسمت‌های هوایی شامل ضعف و کم رشدی عمومی درخت می‌باشد .

نماتد در درختان پسته

این بیماری در شرایطی که در خزانه راه یابد بسیار خطرناک است و در مواردی باعث مرگ‌ومیر کل نهال‌های خزانه می‌شود.با توجه به بیولوژی و اپیدمیولوژی خاص عامل بیماری می‌توان گفت بهترین راه مبارزه و مقابله با آن استفاده از پایه‌های مقاوم درختان پسته به نماتد و استفاده نهال‌های سالم و رعایت اصول بهداشتی نظیر جلوگیری از ورودی عامل حامل بیماری به باغ یا خزانه می‌باشد. اگرچه استفاده از مواد شیمیایی نماتد کش نیز مؤثر است، اما لازم به یادآوری است که علاوه بر هزینه‌های زیادی مصرف نماتدکش، آلودگی محیط‌ زیست را نیز به دنبال دارد. تاکنون از بین پایه‌های مطالعه شده گونه ورا از همه حساس‌تر و بنه مقاوم‌ترین آن‌ها نسبت به نماتدهای مولد غده معرفی‌شده است.

3-  بیماری سرخشکیدگی درختان پسته

بیماری یا عارضه سرخشکیدگی یکی از بیماری های مهم در مناطق پسته کاری بخصوص در واریته های کله قوچی و فندقی است. عارضه به تدریج موجب ایجاد شانکر و نکروز یا سیاه شدگی در تنه شاخه های اصلی و فرعی می شود. این عارضه بیشتر در شرایطی ایجاد می گردد که درختان در وضعیت مناسب تغذیه ای و آبیاری نبوده و در نتیجه شاخ و برگ انبوه و مناسبی ندارند.

بیماری سر خشکیدگی درختان پسته

در این صورت پوست شاخه ها در معرض مستقیم نور آفتاب سوختگی قرار می گیرند که در این شرایط پوست به رنگ قرمز در می آید و در نهایت با حمله قارچ ها به رنگ سیاه در می آیند. یکی از راهکارهای مهم جلوگیری و تا حد زیادی درمان بیماری، استفاده از قارچ کش ها است. قارچ کش های مسی در این بازدهی خوبی از خود نشان داده اند.  اکسی کلرورمس چند سالی هست که در باغات پسته بعد از هرس شاخه های آسیب دیده با غلظت 1.5 در هزار محلولپاشی می گردد. ترکیب دیگر مسی ترکیب بردو است.

استفاده از ترکیب بردو

ترکیب بردو یکی از بهترین قارچ کش ها و باکتری کش های مسی با اثر حفاظتی است. بردو یکی از سالم ترین سموم معدنی است. ترکیب بردو به دلیل دارا بودن خاصیت چسبندگی بالا، مقاومت بیشتری نسبت به باران شوئی دارد. ترکیب بردو برای زنبورعسل بی خطر بوده و دافع حلزون و حشراتی مانند زنجرک و موریانه می باشد. در باغات پسته آمریکا بردو مصرف زیادی برای مبارزه با بیماریهای قارچی و دفع جوندگان بخاطر رنگ سفید خود دارد. ترکیب بردو با مخلوط کردن محلول سولفات مس و هیدروکسید کلسیم به دست می آید. بردو و ماده ای آبی رنگ، غیر متبلور و ژلاتینی بادانه بندی ریز می باشد. ترکیب بردو پس از پاشیدن شدن بر روی گیاه در اثر رطوبت و گاز کربنیک به تدریج تبدیل به ترکیب های کمپلکسی می شود که مرتبا یون مس محلول آزاد می کند، یون مس از دیواره سلول های قارچ و باکتری عبور کرده و پس از جذب شدن فعالیت آنها متوقف می کند.

4-      بیماری ماسوی پسته

از دیگر بیماری های پسته می توان به بیماری ماسوی پسته اشاره کرد، این بیماری در بیشتر مناطق پسته کاری کشور مخصوصا کرمان، رفسنجان، فارس، قزوین و دامغان شیوع دارد. خسارت بیماری متوجه میوه پسته است و مغز میوه های مبتلا رشد نمی کند. درصد آلودگی میوه های پسته گاهی تا بیش از 50 درصد هم می رسد. در پسته های وحشی هم این بیماری شیوع دارد.

علایم بیماری

بر اثر حمله بیماری میوه های پسته ظاهرا سالم است ولی پسته مغز ندارد و یا اینکه مغز کمی رشد می کند و به رنگ قهوه ای در می آید.

بیماری ماسوی پسته

مغز ممکن است تغییر شکل دهد و خشک شود و روی آن لکه های نکروتیکی ظاهر گردد.گاهی نیز میوه ظاهری سالم است، ولی در میوه های نارس آلوده ماده ای چسبناک و بی رنگ مایل به سفید، بین پوست و دانه و لبه های مغز مشاهده می شود. این ماده در مرحله ای که میوه از نظر رشد کامل شده است، سفید و نسبتا سخت می باشد و به علت وجود همین ماده چسبناک سفید است که بیماری را ماسو نامیده اند.  قارچ مزبور می تواند زمستان را در پسته های آلوده ای که زیر درخت می ریزند یا داخل خرطوم سن های پسته بگذراند.
بروز این بیماری روی درختان پسته ارتباط مستقیمی با وجود بعضی از حشرات ناقل عامل بیماری دارد که بیشتر مریوط به نوعی سن می باشد.

مبارزه با بیماری ماسوی پسته

با توجه به این ‌که بیماری ماسوی پسته بر اثر فعالیت سن‌های ناقل ایجاد می‌گردد. به نظر می‌رسد که مبارزه علیه این حشرات در جلوگیری از بروز بیماری مؤثر باشد.  در باغ‌هایی که توجه در امر داشت درختان از قبیل آبیاری و تغذیه و مبارزه با آفات شده باشد بیماری کاهش می‌یابد. عوامل آب و هوایی نیز در شدت و ضعف بیماری تأثیر بسزایی دارند.

5-  بیماری سفیدک سطحی پسته

قارچ عامل این بیماری روی گونه‌های زیادی از درختان مثمر و غیر مثمر خسارت ببار می‌آورد. این بیماری در مناطقی چون قزوین، اصفهان، زرند کرمان، شیراز، رفسنجان و خراسان به درختان پسته حمله می‌کند.

علائم بیماری

قارچی است بنام فیلاکتینیا گوتاتا که میسیلیوم آن در سطح زیرین برگ رشد می‌نماید و گاهی در عمق پهنک نفوذ می‌کند و در پارانشیم میانی پیشروی کرده و بعضی از میسیلیومها نیز سطحی است و دائماً در سطح زیرین برگ لکه‌هایی تولید می‌کند.

مبارزه با بیماری سفیدک سطحی پسته

با توجه به این‌ که بیماری بیشتر در اواسط تابستان شروع به فعالیت می‌نماید، بنابراین خسارت آن چندان زیاد نیست و در صورتی سفیدک در بعضی از نواحی شدت داشته باشد می‌توان درختان را به محض مشاهده اولین علائم بیماری سفیدک در پشت برگ‌ها به وسیله سم کارتان یا سموم گوگردی سم‌پاشی نمود.

6-  بیماری لکه برگی درخت پسته

بیماری لکه برگی پسته در بعضی از مناطق پسته کاری استان کرمان مشاهده می شود. علائم بیماری بصورت لکه هایی به رنگ قهوه ای تیره و سیاه روی برگ و دم برگ و همچنین محور خوشه و پوسته سبز میوه پسته دیده می شود.

بیماری پسته

این علائم روی برک در آغاز به صورت لکه هایی کوچک به قطر 3-1 میلی متر به رنگ قهوه ای روشن دیده می شود که به تدریج لکه ها بزرگ شده و رنگ آنها تیره می گردد. آلودگی دم خوشه ها و دم برگها نیز به شکل پراکنده و سیاه رنگ ظاهر می شود که پس از مدتی باعث خشکیدگی دم میوه و محور خوشه شده، به دنبال آن میوه ها پس از خشک شدن شروع به ریزش می کنند. روی پوسته سبز میوه های پسته ، لکه ها، نخست به رنگ قهوه ای روشن به چشم می خورد که به تدریج رنگ آنها تیره می شود و پوسته سبز میوه در محل آلودگی حالت چوب پنبه ای به خود می گیرد و در محل لکه ترک می خورد. این بیماری در حال حاضر زیاد شایع و شدید نمی باشد. هرس شاخه های مجاور زمین و از بین بردن هرز و آبیاری کاپتان به میزان 3 در هزار توصیه می شود.