هواشناسی کشاورزی و کاربردهای آن

علیرغم توسعه های زیاددرفناوری های کشاورزی درچنددهه اخیر،تولیدات کشاورزی هنوزهم به وضعیت جوی واقلیمی منطقه بستگی دارد. ازاین روآگاهی ازمنابع طبیعی موجودوشرایط موردانتظارزیرسطح خاک وحدفاصل خاک وهوای اتمسفرپایین،راهنماییهای سودمندی رابرای تصمیمات راهبردی دربرنامه ریزی طولانی مدت نظامهای کشاورزی فراهم می نماید.
● تعریف هواشناسی کشاورزی:
هواشناسی کشاورزی (Agrometeorology)علمی چندجانبه است که نقش اساسی درتولیدات زراعی وحفاظت ازمنابع طبیعی وکوشش های بعمل آمده درتقویت توسعه پایداردرقرن بیست ویکم ایفاء می کند.
● اهداف هواشناسی کشاورزی
اهداف ومقاصداصلی ازمطالعه این علم بطورکلی دردوموردزیرخلاصه می شود:
الف)ترویج وبکارگیری کامل دانسته های بشری پیرامون فرآیندهای جوی به منظوربهینه سازی تولیدات زراعی ،باغی ودامی،افزایش بهره وری وکاهش ریسک تولیدات که منجربه بهبودکمی وکیفی محصولات زراعی،باغی ودامی می گردد.
ب)کمک به حفظ منابع طبیعی وحفاظت محیط زیست(نظیرجنگلها،مراتع وایستگاههای حیات وحش)
● حوزه فعالیت هواشناسی کشاورزی
هواشناسی کشاورزی درموردروابط متقابل بین عوامل هواشناسی وهیدرولوژیکی ازیک طرف ودرمقیاس بزرگتردرموردروابط متقابل بین عوامل هواشناسی وکشاورزی مشتمل برزراعت ،باغبانی ،دامداری وجنگلداری ازطرف دیگربحث می کند.هواشناسی کشاورزی چنین اثراتی رابررسی وآنهارابرای استفاده های محلی درکشاورزی بکارمی گیرد.
حوزه فعالیت هواشناسی کشاورزی ازلایه خاک حاوی ریشه های عمیق گیاهی شروع وبعدازگذشت ازلایه های نزدیک سطح زمین که گیاهان زراعی ،درختان وحیوانات زندگی می کنند،به مرتفع ترین نقطه اتمسفرکه موردتوجه آئروبیولوژی می باشدمی رسد.مورداخیرتوجه ویژه ایی به انتقال فعال بذور،هاگها،گرده هاوحشرات دارد.
علاوه براین درزمینه اقلیم طبیعی وتغییرات محلی آن،هواشناسی کشاورزی درمواردزیرازاهمیت برخورداراست: اعمال تغییرات درمحیط منطقه(ازجمله بادشکن ها،کمربندهای حفاظتی،آبیاری ومحافظت ازیخبندان)،شرایط اقلیمی درمدت انبارداری ،وضعیت جوی درداخل انباریامزرعه ،شرایط محیطی درپناهگاههای دامهاوساختمانهای مزرعه ونقل انتقالات داخلی وحین جابجایی.
● اهمیت هواشناسی کشاورزی دربخش های مختلف علوم زیست محیطی:
کاربردعملی این دانش باقابلیت دسترسی وصحت پیش بینی های وضعیت جوی یاالگوهای جوی موردانتظاربسته به مقیاس زمانی ،درارتباط می باشد.محدوده نیازهای پیش بینی هوا برای کشاورزی ازپیش بینی کوتاه مدت دقیق تفصیلی هوا(یک الی سه روزه)تاپیش گویی های فصلی الگوهای هوایی تغییرمی کند.
هواشناسی کشاورزی دربخش های مختلف علوم زیست محیطی(کشاورزی ،جنگلداری ،منابع طبیعی ومحیط زیست)اهمیت دارد.مواردزیربرخی ازتوانایی های این دانش می باشد:
۱) پیش بینی تاریخهای کشت مراحل نموگیاهی وعملکردمحصول.
۲) تهیه پیش بینی های فنولوژیکی شروع گلدهی درختان میوه ،تاریخهای رسیدگی میوه
۳) پیش بینی درجه حرارت خاک درطول دوره کاشت به منظوراجتناب ازبذرپاشی یاکاشت درشرایط نامطلوب خاک که ازطرف دیگر این شرایط باعث جلوگیری ازجوانه زنی وسبزشدن بذرخواهندشد.
۴) تعیین درجه حرارت حداقل خاک درعمق کاشت وتعیین درجه حرارت بحرانی نقطه انجمادگیاه جهت پیش بینی یخ زدن محصول
۵) پیش بینی تاریخ یخ زدن وبازشدن خاک
۶) پیش بینی شرایط حرارتی درطی فصل رشدگیاهان گرماپسند
۷) توسعه روشهای پیش بینی شرایط زمستانگذرانی وبرآوردگستره نواحی خسارت دیده ازیخبندان
۸) پیش بینی طول مدت خیس بودن سطح برگ به عنوان مهمترین عامل درشیوع وتوسعه بیماریهای گیاهی
۹) تعیین مکان فصلی ملخهای مهاجروتهیه پیش بینی های شش هفته ایی به منظوربررسی مهاجرت وانتشارآنهاباصدوراخطاریه های ویژه
۱۰) پیش بینی های ماکزیمم ومینیمم به منظورانتقال هرچه بهترفرآوردهای کشاورزی درطول مسیر
۱۱) توانایی برای صدورپیش بینی هوایی کوتاه مدت بارندگی ،سرعت باد،حداقل وحداکثردرجه حرارت ،رطوبت،پوشش ابروشبنم
۱۲) توانایی درتهیه وانتشارپیش بینی میان مدت (۳تا۱۰روزه )بارندگی که می توانددرعملیات زراعی موثرباشد.
۱۳) توانایی دربکارگیری پیش بینی های بلندمدت برای کشاورزان دربرنامه ریزیهای فصلی وماهانه
۱۴) توانایی انتشارهشدارهای هواشناسی درباره وقوع سرمازدگی ویخبندان،شرایط مطلوب برای آتش سوزی جنگلهایاهرپدیده ای که می تواندفعالیتهای کشاورزی راتحت تاثیرقراردهد(مثل بادهای قوی ،بارانهای سنگین،موجهای گرماوسرماو......)
۱۵) تشریح وکاربردمدلهای پیش بینی عملکردمحصول.
۱۶) محاسبه شاخص خشکی برای خشکسالی
۱۷) محاسبه موازنه رطوبت خاک برای تعیین پریودهای کمبودرطوبت ویاافزایش رطوبت درطول فصل رشدوطراحی وبرنامه ریزی آبیاری
۱۸) ارزیابی زمان مناسب کاشت،تاعملکردمحصول ازلحاظ کمی وکیفی افزایش می یابد
۱۹) آگاهی ازچگونگی کاشت وانجام عملیات زراعی (شخم)باتوجه به رطوبت خاک ودمای خاک
۲۰) تعیین زمان مناسب برداشت
۲۱) سموم وموادشیمیایی کشاورزی وکودهای مایع نبایددرهوای بارانی ودرشرایط بادناکی زیادودمای بالااستفاده شود.
۲۲) تعیین آستانه حرارتی بارش وسرعت بادبرای موادشیمیایی کشاورزی
۲۳) آگاهی ازتاثیرات درجه حرارت پایین برای محصول،همچون خسارت سرما،خسارت یخبندان
۲۴) قادربه برآوردمناسب ازبارندگی ،رطوبت خاک،سطح زیرکشت محصول،شرایط پوشش گیاهی،منابع آبی،مهاجرت ملخهای بیابانی ونیزتجزیه وتحلیل آمایش سرزمین به کمک داده های ماهواره ایی وهواشناسی است